Проект «Внедрение механизмов прозрачности и доступности участия НПО в системе госсоцзаказа» реализуется при поддержке Фонда Евразия в рамках программы «Социальные инновации в Центральной Азии», финансируемой Агентством США по международному развитию (USAID).
Команда проекта провела сравнительный анализ планов закупок по государственному социальному заказу (ГСЗ) за 2021 и 2022 годы, опубликованных на портале госзакупок. Предлагаем ознакомиться с некоторыми интересными фактами.
Очевидно то, что результаты демонстрируют тенденцию снижения объема закупок по ГСЗ (вплоть до отказа) государственными органами. Для сравнения: общее количество пунктов плана по ГСЗ на 2022 год составляет 1604, что на 20% меньше, чем в 2021 году (1978 пунктов).
В текущем году НАО «Центр поддержки гражданских инициатив» при поддержке местных исполнительных органов (Управление внутренней политики Мангистауской области, Отдела внутренней политики Мунайлинского района, Управление по развитию языков Карагандинской области) объявил 3 конкурса по предоставлению грантов. Это замечательная инициатива, если бы представленные темы грантов не повторяли (практически в точности) темы лотов госсоцзаказа, реализованные в 2021 году.При этом в плане УВП Мангистауской области на 2022 год отсутствуют темы лотов для закупок по ГСЗ (в 2021 году реализовано 10 проектов на сумму 48 500 000 тенге). Получается, что бюджетные средства, выделяемые на ГСЗ, теперь передаются оператору грантов для дальнейшей реализации социальных проектов. Несмотря на позитивные сдвиги, процесс неналажен. Кроме того, часть средств местного бюджета уйдет на покрытие административных расходов Единого оператора, что в целом снизит стоимость социальных проектов. Как при таком математическом подходе можно говорить об усилении воздействия на решение социальных задач (если от перемены мест слагаемых сумма не меняется)?
Также вызывает беспокойство значительное сокращение объема ГСЗ у самого Уполномоченного органа – на протяжении последних 2-х лет всего лишь 1 лот ежегодно.
ГСЗ и гранты, как бюджетные источники финансирования, имеют абсолютно разное назначение и конечные результаты (соотвественно четко разделены способы и процедуры закупок и финансирования). Однако, исходя из представленных фактов на уровне местных исполнительных органов, происходит либо полное непонимание ситуации руководителями госорганов, либо наоборот – использование ситуации, чтобы освободиться от нежелательных функций в виде реализации ГСЗ. (А тут еще новый механизм – «стратегическое партнерство», но об этом в другой статье…) Это приводит к еще большим вопросам. Значит ли это, что теперь у государственных органов появились внутренние ресурсы для реализации деятельности, которая много лет осуществлялась силами НПО, или часть функций сокращена, или НПО однозначно не справлялись с реализацией проектов и т.п.?
Более того, такая ситуация приведет к цепной реакции в виде отказа от ГСЗ не только на уровне областей, но и городов и районов, в которых и так объемы были невелики. Получается, что с одной стороны говорится о необходимости развития регионального госсоцзаказа, как инструмента способного обеспечивать профилактику во многих социальных направлениях, а с другой – не учитываются факторы регуляторного воздействия, несмотря на то, что многие эксперты говорили о подобной закономерности.
Просим всех заинтересованных и неравнодушных высказать собственное мнение относительно сложившейся ситуации.
Данная публикация стало возможным благодаря помощи американского народа, оказанной через Агентство США по международному развитию (USAID). Консалтинг-Центр «ЗУБР» несет ответственность за содержание публикации, которое не обязательно отражает позицию USAID или Правительства США.
«Үкіметтік емес ұйымдардың мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс жүйесіне қатысуының ашықтық және қолжетімділік механизмін енгізу» жобасы АҚШ-тың Халықаралық даму жөніндегі агенттігі (USAID) қаржыландыратын «Орталық Азиядағы әлеуметтік инновация» бағдарламасы аясында Еуразия Қорының қолдауымен жүзеге асырылады.
Жоба командасы 2021 және 2022 жылдарда мемлекеттік сатып алу порталында жарияланған мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс (МӘТ) бойынша сатып алу жоспарларына салыстырмалы талдау жасады. Кейбір қызықты фактілермен танысуды ұсынамыз.
Талдау нәтижелері мемлекеттік органдардың МӘТ бойынша сатып алу көлемін азайтқанын (бас тартуларға дейін) көрсетеді. Салыстыру үшін: 2022 жылғы МӘТ бойынша жоспар тармақтарының жалпы саны 1604 құрайды, бұл 2021 жылға (1978 тармақ) қарағанда 20%-ға аз.
Ағымдағы жылы «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» ҰАҚ жергілікті атқарушы органдардың (Маңғыстау облысының Ішкі саясат басқармасы, Мұнайлы ауданының Ішкі саясат бөлімі, Қарағанды облысының Тілдерді дамыту басқармасы) қолдауымен гранттар бөлу бойынша 3 конкурс жариялады. Ұсынылған гранттардың тақырыптары 2021 жылғы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс лоттарының атауларын қайталағаны (дәлме-дәл қайталанған) болмаса бұл өте жақсы бастама. Маңғыстау облысының ІСБ 2022 жылға арналған жоспарында МӘТ бойынша сатып алу лоттарының тақырыбы жоқ (2021 жылы 48 500 000 теңгеге 10 жоба жүзеге асырылған). МӘТ-ға бөлінетін бюджет қаражаттары әлеуметтік жобаларды жүзеге асыру үшін грант операторларына тапсыратыны белгілі болды. Оң ұмтылыстар болғанымен, процесс дұрыс жолға қойылмаған. Сонымен қатар, жергілікті бюджет қаражатының бір бөлігі Бірыңғай оператордың әкімшілік шығындарын өтеуге жұмсалып, әлеуметтік жобалардың құнын азайтады. Осындай математикалық тәсілмен (қосылғыштардың орнын ауыстырғанмен қосындының мәні өзгермейді) қандай-да бір әлеуметтік тапсырмаларды шешуге ықпал етудің артқаны туралы айтуға бола ма?
Уәкілетті органның өзінде МӘТ көлемінің елеулі қысқаруы алаңдатады – соңғы 2 жыл ішінде жылына тек 1 лоттан ғана бөлініп отыр.
МӘТ және гранттардың бюджеттік қаржыландыру көздері сияқты мақсаттары мен соңғы нәтижелері мүлдем бөлек (соған сәйкес сатып алу мен қаржыландырудың әдістері мен процедуралары нақты ажыратылған). Алайда, жергілікті атқарушы органдар берген фактілерден байқағанымыз, мемлекеттік органдардың бастықтары жағдайды мүлдем түсінбейді, немесе керісінше – МӘТ жүзеге асыру түріндегі жағымсыз функциядан құтылу үшін осы жағдайды пайдаланады. (Бұл жерде тағы бір жаңа механизм бар – «стратегиялық серіктестік», бірақ ол туралы басқа мақалада жазамыз…) Бұл одан да көп сұрақтар тудырады.
Бұл мемлекеттік органдардың көптеген жылдар бойы ҮЕҰ күшімен жүзеге асырылмай келе жатқан қызметтерді іске асыру мүмкіндігі пайда болғанын, немесе функцияларының бір бөлігінің қысқартылғанын, немесе ҮЕҰ жобаларды нақты жүзеге асыра алмағандығын білдіре ме және т.б.?
Бұл жағдай сатып алу көлемі онсыз да мардымсыз болған облыс, қалалар мен аудандар деңгейіндегі МӘТ бас тарту түріндегі ұласпалы реакцияға әкеп тіреуі мүмкін. Бір жағынан көптеген әлеуметтік бағыттарда алдын-алуды қамтамасыз ететін құрал ретінде аймақтық мемлекеттік тапсырыстарды дамыту туралы айтылса, екінші жағынан — көптеген сарапшылардың осыған ұқсас заңдылықтар туралы айтып жүргеніне қарамастан реттеушілік факторлардың ескерілмегенін білдіреді.
Барлық мүдделі және бей-жай қарамайтын тұлғалардан орын алған жағдайға қатысты өз пікірлерін білдірулерін сұраймыз.
Америка халқының АҚШ-тың Халықаралық даму жөніндегі агенттігі (USAID) арқылы көрсеткен көмегінің арқасында осы басылымды жариялау мүмкін болды. «ЗУБР» консалтинг-орталығы USAID немесе АҚШ Үкіметінің ұстанымын білдіруі міндетті емес жарияланым мазмұны үшін жауапкершілік алады.