Ең алдымен әлеуметтік бизнес дегеніміз не?
Әлеуметтік бизнес – бұл пайда табу емес, әлеуметтік проблемаларды шешуге ұмтылатын компаниялар. Бұл тура мағынадағы қайырымдылық ұйым емес, бұл оның басымдықтарына өздерінің әлеуметтік міндеттерін орындай отырып, өз шығындарын өтеу кіретін бизнес.
Әлеуметтік бизнес алдына қандай мақсаттарды қояды?
Басқа компаниялар сияқты әлеуметтік бизнес жұмысшыларды жалдайды, тауарларды немесе қызметтерді өндіреді және өз клиенттеріне оның міндеттеріне сәйкес келетін бағалар бойынша ұсынады. Бірақ бұл оның негізгі мақсаты – ол өз қызметін жүзеге асыратындар үшін әлеуметтік игіліктер жасау.
Әлеуметтік бизнес жүзеге асыратын өнімдер немесе қызметтер қоғамға қалай пайдалы болуы мүмкін?
Компания өзіне табыс әкелетін өнімді немесе қызметті ұсынады және сонымен бірге халықтың әлеуметтік топтарына көмектеседі. Мысалы:
- Мақсатты нарық үшін төмен бағамен жоғары сапалы азық- түлік өнімдерін ерекше қажеттіліктері бар адамдарға өндіру және сату. Бұл өнімдер үлкен ақша үшін сатылмайды, өйткені олар нарықта бәсекелеспейді және қымбат бағалы қаптамалар мен жарнамаларды талап етпейді, сондай-ақ оларды шығаратын компания пайданы барынша арттыруға бағытталмаған.
- Әлеуметтік қорғалмаған топтарды жұмысқа орналастыру. Мысалы, ерекше қажеттіліктері бар адамдар, бұрынғы сотталғандар, алкогольге немесе есірткіге тәуелділіктен оңалтудан өтетін адамдар.
- Өзге жағдайда қоршаған ортаны ластайтын қоқыстарды, тұрмыстық ағынды суларды және басқа да қалдықтарды өңдеу.
Табыс рөлі қандай?
Алынған пайда іске қайта салынады. Нәтижесінде ол тұтынушылардың мақсатты тобына игіліктер түрінде бөлінеді – мысалы, төмен баға, неғұрлым сапалы қызмет көрсету немесе қол жетімділік түрінде.
Әлеуметтік бизнеске екі себеп бойынша табыс қажет. Біріншіден, инвесторларға салынған ақшаны қайтару үшін, екіншіден, алыс мақсаттарды қою және оларды жүзеге асыру үшін.
Неге инвесторларға әлеуметтік бизнеске ақша салу керек?
Жыл сайын көптеген елдерде миллиардтаған доллар қайырымдылыққа жұмсалады, бұл олардың басқалардың игілігі үшін ақша шығаруға қажеттілігін білдіреді.
Сол жеке қанағаттану үшін әлеуметтік бизнеске инвестиция салуға ұмтылған адамдар айтарлықтай нәтижелер алады, өйткені олар құрған компания өз қызметін тоқтатпай және үзбей, көптеген адамдар үшін қажетті әлеуметтік игіліктер өндіруді жалғастыратын болады.
Алайда, әлеуметтік бизнеске инвестиция салу филантропиядан бірнеше принципті айырмашылықтарға ие:
1. Әлеуметтік бизнес өзін-өзі ақтайды. Жыл сайын оған үсті-үстіне жаңа қаражат салудың қажеті жоқ. Бизнестің бұл түрінің өздігінен қозғалатын, өздігінен жаңғыртылатын және өздігінен кеңейтілетін қасиеті бар. Бір рет құрылып ол еркін дамиды. Осылайша, сол ақшаға көптеген әлеуметтік игіліктер беріледі.
2. Әлеуметтік бизнеске қаражат салатын инвесторлар өз ақшасын қайтарып алады. Олар оларды сол немесе басқа әлеуметтік бизнеске қайта инвестициялай алады. Сол арқылы қоғам мен халық сол ақшаға көбірек игілікке ие болады.
Инвестор қайта салынған ақшаны алып қана қоймай, компанияның иесі болып қала береді және оның қызметінің болашақ бағытын анықтайды. Бұл қызықты және болашағы бар бизнес.
Бұл ақпараттық мақаланы Шығыс Қазақстан облысы ішкі саясат басқармасының тапсырысы бойынша «Мемлекет-ҮЕҰ-Бизнес үшжақты ынтымақтастық тетіктерін талдау және практикалық апробациялау бойынша іс-шаралар кешені» жобасы аясында «ЗУБР» ӘКҚ командасы дайындады.
Жоба жаңалықтарын біздің www.zubr-consulting.kz сайтында және әлеуметтік желілерде қараңыз.
2